Follow-up

Het project De Wasemer van Ilse Mathijssen, winnaar van het tweede kwartaal 2016, verloopt voorspoedig. Een update van het project is hieronder te lezen.

achtergrond

Uiterwaarden zijn in een continue staat van verandering. Smeltwater uit de Alpen en hevige regenval in ons eigen land maken van deze graslanden drassige gebieden of wilde rivieren. De uiterwaarden geven ruimte aan de rivier en zorgen voor een natuurlijke waterhuishouding van Nederland. Deze fluctuerende waterstanden zijn tekenend in de historie en cultuur van noordoost Brabant, maar ook de flora en fauna heeft zich door de eeuwen heen dit gebied eigen gemaakt.

De dijken, de uiterwaarden en haar nevengeulen, ooit met mensenhanden gevormd, zijn door de jaren heen een belangrijk deel geworden van ons natuurlijk erfgoed. Een nieuwe menselijke interventie, die het effect van de uiterwaarden zichtbaar maakt, draagt wederom bij aan het karakter van deze mooie plek aan de Maas.

concept

De essentie van de Wasemer is niet het ontwerp, het materiaalgebruik of de constructie. Het is de fluctuerende waterstand die de kern vormt van het paviljoen. Dit locatie-specifieke gegeven is vertaald op moleculair niveau en zichtbaar gemaakt in het glazen object. Door de zon, menselijke en dierlijke activiteit warmt de vochtige lucht onder de glazen schil op. Deze waterdamprijke lucht slaat tegen het koude glas, waarna een witte deken van condens zichtbaar wordt over de gehele vorm van het paviljoen.

Het object verandert mee met de dynamische omgeving en biedt volledige transparantie naar de werking van water. De wisselende schil van condens versus transparantie maakt mensen op een poëtische en innovatieve manier bewust van de verschillende vormen van water en de rijke historie van de plek.

onderzoek

Allereerst is er onderzocht op welke manier de meeste condens ontstaat. Zoals bekend ontstaat condens wanneer warme lucht die het dauwpunt heeft bereikt (dus een relatieve luchtvochtigheidsgraad van 100% heeft) afkoelt en/of op een koud oppervlak slaat. Om dit mistige effect te behouden betekent het dat de luchtvochtigheid niet te laag, maar ook niet te hoog mag zijn. In dat geval ontstaat er namelijk druppelvorming op het glas, waarmee het misteffect verdwijnt. Voor de Wasemer is een mistig effect gewenst, maar is ook de fluctuatie een uitgangspunt.

In een proefopstelling zijn verschillende omstandigheden getest. Uit dit experiment bleek dat een interne warmtebron in combinatie met vochtig groen het meeste condens genereert. Dit komt waarschijnlijk doordat planten, in dit geval mos, vocht gereguleerd loslaten, waardoor druppelvorming op het glas minder snel voorkomt, met als resultaat een blijvend mistig effect.

vervolghypothese

Uit de proefopstelling kan de volgende hypothese met betrekking tot de Wasemer worden opgesteld: “Het gewenste effect (een volledig beslagen ruit zonder druppelvorming) zal het best worden bereikt wanneer de vochtige grond onder de Wasemer opwarmt en op het glasoppervlak condenseert, een vochtigheidsoverschot wordt voorkomen door gereguleerde (natuurlijke) ventilatie en het glasoppervlak koud blijft.”

vervolgstappen

Voor de verdere uitwerking van de Wasemer liggen er nog enkele vragen open die onderzocht dienen te worden.

1. Op welke manier kan de vochtigheid (natuurlijk) worden gereguleerd, zodat geen druppelvorming ontstaat maar de condens ook niet verdampt en de condens in een fluctuerende toestand wordt behouden?

2. Hoe kan de Wasemer zo ontworpen worden dat het glasoppervlak minimaal opwarmt (door bezonning), zodat de condens niet verdampt, of zodat het binnenklimaat op een andere (natuurlijke) manier beheersbaar is?

3. Welke functies zijn geschikt voor de Wasemer, hoe wordt de fluctuerende condens optimaal door de bezoeker ervaren, en welke eisen stelt dit aan het ontwerp en/of de techniek?

fleur groenendijk foundation kwartaalprijs

Een jaar geleden won Mint//Namelok de Fleur Groenendijk Foundation kwartaalprijs met hun project ‘De Wasemer’. Het gelegenheidsduo, bestaande uit de Rotterdamse architectonisch ontwerpbureaus Mint Ruimtelijk Ontwerp en Namelok, is sindsdien hard aan het werk om De Wasemer te ontwikkelen. Met de FGF kwartaalprijs heeft Mint//Namelok tot nu toe al veel bereikt. Door onderzoek te doen naar de werking van condens op glas is Mint//Namelok in gesprek gekomen met waterschappen en andere (overheids)instanties. Deze gesprekken zijn dusdanig goed verlopen dat de realisatie van De Wasemer nu een logische volgende stap is. Het is mogelijk dat De Wasemer een kennis- en bezoekerscentrum wordt over de rivier en uiterwaarden. De financiering van het FGF is noodzakelijk geweest om de nodige verdieping te bereiken en in te zetten tijdens deze gesprekken.

Om tot realisatie van een dergelijk paviljoen te komen, zal er eerst nog meer onderzoek nodig zijn. Vorm, relatie met omgeving, grootte, invloed van bezoekers zijn voorbeelden van gebouw specifiek onderzoek, maar daarnaast is het ook nodig om de uitwerking van functie, betekenis voor het landschap en flexibiliteit in de toekomst verder te ontwikkelen. Dit zal Mint//Namelok doen in overleg met (overheids)instanties, ondernemers en wetenschappers waarmee zij nu mee in contact zijn.